3-Direk Hasarları

Armanın en büyük parçası olan direği omurga hattına dik, rüzgara kuvvetine de mukavemetli bir şekilde tutabilmek için ıstralya ve çarmıhlarla direk güçlendirilir. Direk, seyir halinde oluşabilecek ve geçici de olsa onarımın mümkün olmadığı bazı ıstralya ve çarmıh hasarlarından sonra hasar alabileceği veya kırılabileceği gibi, direk üzerindeki aşırı rüzgar kuvveti oluşumlarından ötürü ıstralya ve carmıhlara rağmen hasar alabilir veya kırılabilir. Herhangi bir direk kırılması durumunda bütün arma, seyri tehlikeli biçimde sonlandıracak şekilde teknenin ve denizin üzerine yıkılmış olur. Aşağıda, böyle bir durumla karşı karşıya kalındığında acil alınması gereken önlemler sıralanmaktadır.

Direk Kırılması
Bu önlemleri alırken akılda bulundurulması gereken en önemli amaç teknedekilerin güvenliğidir.

a) Direk kırılması sırasında önce herhangi bir kişinin zarar görüp görmediği, ardından da tekne güvertesi veya gövdesinde hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir.
b) Gerçekten ciddi bir yaralanma durumu varsa veya tekne batacak kadar hasar aldıysa “Mayday” ile başlayan (Acil yardım) çağrısı, durum daha az önem teşkil ediyorsa “Pan-pan” ile başlayan (Mayday’in bir alt önem derecesindeki-Yardım) çağrısı yapılmalıdır. Bu çağrı içerisinde teknenin durumu, ne yapılması planlandığı ve yardıma ihtiyaç duyulup duyulmadığı belirtilmelidir.
c) Direk kırılması sonucunda alınan hasar tam olarak belirlenerek kırılan direk ve arma enkazının tekneye verdiği zarara göre önlemler alınmalıdır.

Eğer gerçekten kırılan direk ve arma enkazının tekne gövdesine bağlı kalarak daha fazla zarar vereceği düşünülüyorsa, çelik makası ve testereleri ile bu enkaz kesilip suya bırakılmalıdır. Bu işlem sırasında mümkün olduğu kadar arma parçası kurtarılmaya çalışılmalıdır.

Eğer enkazın tekneye daha fazla zarar vermeyeceği düşünülüyorsa ve hava şartları da uygunsa direk ve arma enkazından olabildiğince parça kurtarılmaya çalışılabilir çünkü ilerleyen aşamalarda oluşturulabilecek geçici armalarda kurtarılan donanımlar kullanılabilir.

d) Hasar gerçekleştikten sonra gidilmesi planlanan mesafe motorla gidilebilecek bir uzaklıkta ise enkaz teknenin çevresinden tamamen temizlendikten, arma parçaları tekne çevresinden toparlandıktan sonra motorla seyire başlanmalıdır.
e) Eğer gidilmesi planlanan mesafenin uzak olduğu düşünülüyorsa ve hava-deniz şartları uygunsa tekne üzerinde geçici armalar kurulabilir ve teknenin rüzgar gücünü tekrar kullanması sağlanabilir. Geçici bir arma kurabilmenin en temel gerekliliği ise teknede gerekli yedek arma parçaları, tekne malzemeleri ve aletler bulundurmaktır.

Kırık Direğin ve Enkazın Taşınması

Öncelikli yapılması gerekenlerden biri güvertenin olabildiğince temiz olması, ıskotalardan, mandarlardan, tekne donanımından ve arma enkazından arındırılmasıdır. Hasar sonrasında güverte üzerine düşen arma parçalarından gerekenleri kesilmelidr. Çarmıh ayaklarındaki germe donanımları gevşetilmeli ve çatal pimler çıkartılmalıdır. Zarar gören baş ve kıç ıstralyalar her iki taraflarından tel makasları veya demir keskiler kullanılarak ayrılabilir ve tekne üzerinde sabitlenebilir. Bu işlemler sırasında eğer kurtarılma olasılıkları varsa özellikle ön yelkenler, tekne üzerine alınabilirler. Aksi halde (çoğunlukla ana yelken) kesilip armadan ayrılmalıdırlar. Kurtarılamayacak vaziyettekiler feda edildikten sonra direğin kırılan parçası da tekne üzerine alınabilir veya tekneye sabitlenerek çekilebilir. Aşağıdaki prosedürlerde kırılan direk parçasının tekneye bağlanma, güverte üzerine alınma ve tekneye sabitlenip yedeklenme yöntemleri görülebilir.

a) Tekne direkleri istisnalar olmasına rağmen çoğunlukla bir noktalarından kırılır ve bükülürler.

Eğer seyir sırasında tekne direğinin üst kısmı kırılıp veya eğilip güverte üzerinde kalırsa, eğilen direk parçası direğin kalan kısmının yakınına getirilerek bağlanabilir.

Farklı bir şekilde eğilen üst kısım tekne üzerinde bir noktaya sabitlenir ve eğilen direk parçası ve kalan parça arasında açılı bir şekilde bırakılarak bu kısımların dengede durması sağlanabilir.

Bazı durumlarda ise eğilen direk parçası ne kalan direk parçasının yakınına ne de tekne güvertesine getirilebilir, bu gibi durumlarda ise ip ve makara sistemlerinden de yararlanarak eğilen parçanın tekneye olabildiğince yaklaştırılıp, iplerle bağlanması yararlı olacaktır.

b) Eğer direk tekne üzerine kas kuvveti ile alınamıyorsa alabilmek için yapışacaklar;

Kırık direk üzerine sabitlenebilecek bir makara ve bu makaradan geçen bir tarafı direğe sabitlenmiş öteki ucu ise vinçlenmiş bir ip vasıtasıyla direk kaldırılıp, güverte üzerine konumlandırılabilir

Direk tekne üzerine kolaylıkla alınamıyorsa, yukarıdaki yönteme ek olarak balon gönderi’de kullanılarak güverteye alınabilir. Bu yöntemde gönderin ucundan geçen ip direğe bağlanmakta, ipin diğer ucu ise vinçlenmektedir. Bir çeşit vinç kolu olarak kullanılan gönderin tekne üzerindeki diğer noktalara sabitlenip kaymaması ise düğüm bilgisi gerektirir.

Bütün çabalara rağmen kırık direğin güverte üzerine alınamayacağı durumlarda ise direk tekneye birçok noktadan bağlanır ve bağlantı noktalarından gelen iplerin gerilmesiyle su yüzeyine çıkartılır. Bu aşamada da kas kuvveti yetmiyorsa direk etrafından geçirilen iplerin vinçe bağlanmasıyla direk yükseltilebilir. Kırık direğin tekneye bir nevi aborda edilmesi olarak görülebilecek bu durum sırasında küpeşteye olabildiğince usturmaca yığılabilir, alınan önlemlere rağmen direk ve arma enkazı tekneye zarar vermeye devam ederse, enkazın feda edilmesi düşünülebilir.

Sudaki direğin hem tekne güvertesi üzerine hem de teknenin yakınına alınamadığı durumlarda, direk zorunlu olarak yedeklenecektir. Yedekleme öncesinde direğin iplerle bağlanması, iplerin diğer uçlarının ise tekneye alınıp en az zarar verecek şekilde bağlanması önemlidir. Yedekleme esnasında tekne süratinin azami değerlerde olması ve tekne-kırık direk arasındaki uzaklığın sert havada dalga boyuna yakın olması önerilir.