Vücudun ısı kaybetme yolları
Işıma: Farklı sıcaklıklardaki yüzeylerin elektromanyetik dalgalar yoluyla birbirlerine ısı transfer etme yollarıdır.Vücuttan bu yolla transfer edilen ısı miktarını belirleyen faktörler çevredeki soğuk yüzeylerin sıcaklıkları ve vücudun bunları görüş açısıdır. Toplam ısı kaybının % 55’ini oluşturur.
İletim: Maddelerin doğrudan teması sonucunda ısının moleküle rseviyede transferidir. Etkileyen faktörler temas edilen yüzeyin sıcaklığı , aradaki malzemenin niteliği ve kalınlığıdır.Vücut sıcaklığından daha soğuk maddeler; örneğin kazma, ocak,tutacak gibi metal parçalarla direkt temas kara soğuk yüzeylere oturmak iletimle ısımızı alacaktır. Toplam kaybın %15’ini oluşturur. Su ısıyı havadan 25 kat daha fazla ilettiğinden dağda giysilerimizi kuru tutmamız gerekiyor. Kar topu oynamak kara oturmak vb olaylar giysilerimizi ve de vücudumuzu ıslatacağından bunları yapmamalılıyız. Eldiven giymeyi bir alışkanlık haline getirmeliyiz.
Taşınım: Konveksiyon olarak da adlandırılır. İletime benzer ama bu sefer cisimlerden akışkan olanı (su, hava vb.) hareket halindedir.Bu mekanizmada vücuda yaklaşan moleküller ısınır ve başka moleküllerle yer değiştirerek uzaklaşır.Vücudumuz sabit durumdaki katı cisimdir ve daha soğuk akışkan olan rüzgar vücuttan ısıyı alıp götürür. Etkileyen faktörler akışkan, yani hareket halindeki maddenin örneğin rüzgarın hızı (wind chill), yoğunluğu ve sıcaklığıdır. Önlem olarak açık bölge bırakmamalı yüzü vücudu elleri mümkün olduğunca giysilerle kapatmalıyız.
Terleme ve Soluma: Suyun buhara dönüştürülmesi sırasında yitirilen ısıdır. Ter fazla ısıyı atmak için vücudun suyu buharlaştırıp dışarı atmasıdır. Solunum ise havanın akciğerlere girdiğinde ısıtılması ve dışarıya yüksek bir nem oranıyla atılmasıdır. Bu iki yolla kontrol edilemeyecek dercede ısı kaybedilir. Toplam kaybın %30’unu oluşturur. 1/6’sı solunumla geri kalanı ise deriden olur.
Vücudumuz önelenemeyen ısı kaybına karşı nasıl önlem alır
Titreme: Kasların istemsiz olarak hareket etmesi sonucunda yüzeydeki ısı üretimi en çok %500 oranında artar. Bu tepki ancak birkaç saat sürebilir sonrasında kasların yorulması ve yakıt depolarının bitmesiyle kesilir.
Kan çekilmesi: Vücut ısı kaybını engelleyemediğinde eller ve ayaklar gibi uzuvlarda dolaşımı azaltır, kanı çekerek daha hayati önemi olan organları korumuş olur.
Hipotermi ( Hypotermia )
Halk arasında donma olarak bilinir. Vücut ısısındaki (Ort.37°C) genel düşmeler sonucu meydana gelir.Bunun sebebi çoğunlukla vücuttaki ısı üretiminin ısı kaybından daha az olmasıdır.Bir insanın vücut ısısı 35 °C nin altına düştüğünde hipotermiye girmiş kabul edilir. Bunu çok değişik sebepleri olabilir. Ama en belirgini soğuğa maruz kalmadır. Hipotermiyi ikiye ayıracak olursak:
i.Hafif hipotermi
ii.Ciddi hipotermi
Hafif hipotermi
37°C - 35°C : Üşüme hissi titreme deride hissizlik başlar,kasların verimi düşer,kendi kendine söylenir.Böbreklere giden kan artar ve idrar artar.
35°C - 34°C : Kendini güçsüz hisseder, yavaş yürümeye başlar. Belirgin koordinasyon eksikliği görülür. Akıl karışır, saçmalar, kayıtsızlık başlar.
34°C - 32°C : Koordinasyon iyice azalır, tek başına yürüyemez, ayakta durmakta güçlük çeker,sürekli tökezler , düşer. Ellerini kullanmakta zorlanır. Düşünmesi ve konuşması yavaşlar, hafıza kaybı başlar. Hastanın üşüyen elleri ve ayakları acır fakat birşeylerin ters gittiğini reddeder.
Ciddi hipotermi:
32°C - 30°C : Titreme iyice azalır, durur, yürüyemez, ayakta duramaz. Tutarsızdır; soğuğa karşı korunmaya ihtiyaç görmez.
30°C - 28°C : Kasları sertleşmeye başlar, yarı bilinçlidir. Kalp atışları ve solunum belirsizleşir, gözbebekleri genişler.
T < 28°C : Bilincini tamamiyle yitirir, 20°C’de kalbin durmasıyla ölür.
Fizyolojik açıdan bakılacak olduğunda, eğer vücuttan genel bir ısı kaybı meydana geliyorsa vücut yüzeyindeki sinirler yüzeydeki damarları bloke ederek kanı hayati olan iç organlara çeker. Genel olarak ısı -10 derecenin altına düştüğünde soğuktan dolayı bu sefer sinirler işlevini yitirir ve yüzeye giden kana izin verirler. Bu aşamada kişi kendini ısınmış zanneder ve titreme kaybolur. Yüzeye gelen kan kılcaldamarlar yoluyla havayla daha fazla temas edeceğinden aslında ısı kaybı daha fazla artmaktadır. Yüzeyde soğuyan kan iç organlara döndüğünde onların da ısısını çalar bu döngü bir yerde engellenmezse kişi komaya girip ölünceye kadar devam eder. Hipotermi gelişimi sırasında kalp önce hızlı atar fakat zamanla yavaşlar. Zamanla kalp vücuda yeteri kadar kan pompalayamamaya başlar. Böbrekler ise idrar oranını arttırır. Sebepleri böbreğe daha fazla kan gelmesi veya doğrudan soğuğa maruz kalmasıdır. Merkezi sinir sistemi de etkilenir. Yürürken tökezleme, düzgün konuşamama gibi örnekleri vardır.
Nasıl önlenir
Herşeyden önce dağcı enerji korunumunun önemini ve esasını çok iyi kavramış olmalıdır.
Gereksiz giyimden kaçınılmalıdır.Bu fazla terlemeye dolayısıyla ısı kaybına yol açacaktır. Dağcı kat kat giyinir. Böylece terlemeden yürüyebileceği katmanı kolayca belirlemiş olur. Giysiler kan dolaşımını engelleyecek şekilde olmamalıdır. Çok bol olmaları da ısınızı dışarıya sızdırır ve ısınızın size dönmesi için gerekenden fazla hacim oluşturur. Yürüyüşe üşünerek başlanmalıdır.Yürüyüş sırasında sizi terleteceğinden şüphelendiğiniz parçaları çıkartın. Kampta ise iyi giyinin. Molalarda terinizi soğutmamak için hemen üzerinize birşeyler giyin. Her çıkıştan önce ıslanacak giysiler yerine kuru yedeklerini çantanıza koyun.
Kartopu oynamayın, kara oturmayın.
Vücut ısısının %70’i baş ve boyundan,%10’u ise bileklerden kaybedilir. O halde buraları mümkün olduğunca korumakta fayda vardır.
İyi yemek yiyin. Bol bol sıcak sıvı için. Çıkışlarda yanınıza en az 1.5 litre sıcak ve toplam 2.5 lt sıvı alın. Yatmadan önce çiş ve kakanızı mutlaka yapın. Yürüyüşe çıkmadan önce herkes en az 1 lt. sıcak sıvı içmiş olsun. Soğuk su kesinlikle içmeyin.
Antrenmanlara gelin! Kol antrenmanları vücut metabolizmasını geliştirip , direnci arttırmaktadır. Şehirde çok giyinmeyin. Gece çok kalın örtünmeyin. Çok sıcak su ile duş almayın.(Uzun vade hesapları)
Gerekmedikçe çadırdan dışarı çıkmayın.
HİPOTERMİ HER MEVSİM MEYDANA GELEBİLİR.HAZIRLIKLI OLUN!
İlkyardım:
Her şahıs kendisinden olduğu kadar partnerinden de sorumludur. Bu tür durumlara karşı uyanık olmak, bana bir şey olmaz dememek çok önemlidir. Eğer üşüyorsanız ve üşümenizi durduramıyorsanız partnerinize mutlaka haber verin.
Hipotermi geçirmekte olan bir hastaya ilk olarak ek giysiler giydirilir. Üzerine bir şeyler örtülür.
Islak giysiler çıkartılıp vücut kurutulur, oluşan ısı kaybı engellenmelidir.
Uzuvlarına bakılarak frozbit ( lokal donma ) olup olmadığı tespit edilir.
Bilinci yerindeyse bol bol sıcak sıvı içirilir. Sıvı ne çok sıcak ne de çok soğuk olmalıdır. Azar azar fakat sık kalorisi yüksek yemek verilir.
Durumu çok ağır değilse hareket ettirilerek vücut ısısını arttırması sağlanabilir.
Mümkünse çadıra ve daha önceden ısıtılmış tuluma konulur. Normal vücut sıcaklığına sahip bir kişi aynı tuluma girerek ısı transferi sağlayabilir. Tüm vücudun aynı anda ısıtılması kanın daha da soğuyarak iç organlarına dönüşüyle ölüme sebep olabilir. Çadır yoksa rüzgar almayan bir yere yerleşilmelidir. Çıkışlarda neden ekip başının uyku tulumu ve mat alığı buradan anlaşılabilir.
Işımayı en aza indirgemek için aliminyumlu battaniye ile sarılabilir.
Her dağcı şüpheli bir durum gördüğünde kendi nabzını almalıdır. Hipotermi vakalarında da sık sık nefes, vücut sıcaklığı ve nabız kontrol edilmelidir. Nabzı hissetmek zor olabilir. Sabırla beklenmelidir. Vücut sıcaklığı koltuk altından alınmalıdır.
Tüm vücut aynı anda ısıtılmamalıdır. Bu kanın yüzeye gelip daha da soğuyarak iç organlara dönmesine yol açar. Karın, göğüs ve derinin ince olduğu boyun, koltuk altları ve kasıklar ısıtılmaya çalışılmalıdır.
Kendinizi de ihmal etmeyin.
Alıntı ile Cevapla
